در میان جاذبه های رنگارنگی که در گوشه گوشه ی کشورمان جای گرفته اند، طبیعت طرفداران خاص خودش را دارد و شاید تاریخ و جاذبه های باستانی کمتر مورد توجه قرار گیرند اما گاهی تاریخ هم خودش را در دل طبیعت جای می کند تا نمایشی تازه را به راه بیاندازد و جلوه ای تازه بیافریند.
این گونه جاذبه ها در ایران کم نیستند و در بسیاری نقاط، این تلفیق و ترکیب را شاهد هستیم. می خواهیم این بار به یکی از آنها سر بزنیم و سفری دیگر را تجربه کنیم. کوله بارمان را می بندیم و راهی شمال کشور می شویم تا به استان گیلان، دیار مبارز آزادیخواه، میرزا کوچک خان جنگلی برسیم.
در میان جاذبه های بکر این استان، یکی از مشهورترین آنها را انتخاب می کنیم و در دل جنگلی تماشایی به دیدن قلعه رودخان می رویم.
قلعه ای از قلب تاریخ که سرد و گرم روزگار را چشیده و خم به ابرو نیاورده است. برای رسیدن به آن باید پای رفتن داشت و بالا رفتن از پلکانی طولانی را به جان خرید.
چرا قلعه رودخان؟
- قلعه رودخان، جاذبه ای است که تماشای توآمان تاریخ و طبیعت را برایتان ممکن می کند.
- مسیر رسیدن به این جاذبه بسیار زیباست و لحظات خوشی را برایتان می آفریند.
در مسیر قلعه رودخان...
فرقی نمی کند که از کجا راهی قلعه رودخان شوی؛ رسیدن به این قلعه ی تماشایی تنها از طریق گذر از جاده ای زیبا و رفتن به اعماق جنگل امکان پذیر است.
راه آسفالته ای که در کنارش رودخانه ای جریان دارد شما را پس از پشت سرگذاشتن پیچ های متعدد به محلی می رساند که باید از ماشین ها پیاده شوید و قدم زنان خودتان را به نقطه ی آغاز جنگل انبوه برسانید. سختی راه از اینجا شروع می شود که باید از هزار پله بالا بروید. البته مسیر، با خروش رودخانه و حضور درختان سر به فلک کشیده، آنقدر زیباست که مجبور می شوید بارها و بارها بایستید و به تماشای مناظر بپردازید و خستگی از یادتان برود.
در طول مسیر افراد محلی را می بینید که محصولات خود را برای شما آماده ساخته اند و می توانید از آنها خرید کنید. در پایان این مسیر پلکانی، ورودی قلعه را خواهید دید و غرق در تماشای آن خواهید شد...
قلعه رودخان | بزرگترین قلعه آجری ایران
بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن، بنایی تاریخی در میان درختان سر به فلک کشیده و در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر ارتفاع از سطح دریا خودنمایی می کند که با نام قلعه رودخان، دژ رودخان یا قلعه حسامی شناخته می شود و عنوان بزرگترین قلعه آجری ایران را به خود اختصاص داده است.
این قلعه متعلق به دوره سلجوقیان است و سفری متفاوت را برایتان رقم می زند که در آن، ناگزیر به پیاده روی نیمه سنگین می شوید و طبیعت گردی و سفری فرهنگی-تاریخی را تجربه می کنید. در سمت راست این قلعه، رودخانه اي به همين نام از شمال به جنوب جریان دارد كه از ارتفاعات سرچشمه می گیرد و حیات را در این فضا ممکن می کند.
دکتر منوچهر ستوده در کتابی با نام "آستارا تا استرآباد" از این قلعه با نام سومین بنا از عجایب هفتگانه گیلان یاد می کند و ویژگی های شگفت انگیز آن را به تصویر می کشد. وی در این باره می گوید:
من تاکنون دژی به عظمت و استحکام قلعه رودخان ندیده ام. تنها دژی که می تواند برابر همان قلعه باشد، قلعه اصطخر فارس است. دژهای خراسان و الموت رودبار و طارم زنجان در مقابل این دژ، بسیار کوچک و ناچیزند و شاید مساحت ۱۰ یا ۱۲ دژ، مساوی اراضی قلعه رودخان باشد
قلعه رودخان ترکیبی از هوشمندی در معماری، ساختار دفاعی و ویژگی‌های استراتژیکی و رزمی است و به همین سبب از تاریخ ۳۰ مرداد سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۵۴۹/۳ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
ویدیویی زیبا از قلعه رودخان را تماشا کنید
تاریخچه قلعه رودخان
برای آنکه بیشتر با تاریخچه و اهمیت قلعه رودخان آشنا شویم باید نگاهی به تاریخ بیاندازیم و از وضعیت گیلان در زمان های دور مطلع شویم. گیلان در آن زمان به به دو منطقه ی بی یه پس یا گیلان غربی و بی یه پیش تقسیم و فومن تا سال ۹۵۱ شمسی به عنوان مرکز گیلان غربی شناخته می شد. عنوان مرکز گیلان غربی برای فومن کافی بود تا حکمرانان آن زمان به فکر احداث قلعه مستحکمی جهت دفاع از حوزه استحفاظی خود بیفتند تا هم محلی برای استقرار حکومتیان باشد و هم به عنوان پایگاهی نظامی مورد استفاده قرار گیرد.
قلعه رودخان، برای مدت ها تخت سلطنت و مرکز حکمرانی حکام گیلانی بیه پس بوده و در متون تاریخی و جغرافیایی گیلان تا قبل از قرن دهم هجری نامی از آن دیده نمی شود اما عبدالفتاح فومنی در صفحه ۱۸۳ کتاب تاریخ گیلان چنین داستانی را از قلعه رودخان ارائه می کند:
امیره شاهرخ و کامیاب، پسران امیره سالار و بنی اعمام حسین خان بودند که به دستور حسن خان کهدمی در کوه قلعه رودخان کشته شدند.
با این حال بسیاری از کارشناسان، بر اساس برخی شواهد تاریخی دیگر معتقدند که این قلعه در دوران ساسانیان و در زمان حمله ی اعراب به ایران ساخته شده و در دوره ی سلجوقیان مورد مرمت قرار گرفته است. نتایج سالیابی انجام شده توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی، تاریخی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور نیز قدمت این قلعه را، دوره ی سلجوقی تخمین می زند.
سلاطین اسحاقوند از سال ۵۵۰ تا ۱۰۰۲ هجری قمری، حاکم قسمت اعظمی از این مناطق بوده اند و خود را منسوب به اشکانیان می دانستند. آنها قلعه رودخان با توجه به موقعیت دفاعی ممتاز و استراتژیک آن، به عنوان مقر فرمانروایی خود در نظر گرفتند و با تجدید بنا و مرمت آن تمام تلاش خود را در حفظ آن نمودند.
بر روی کتیبه سردر ورودی قلعه که در موزه گنجینه رشت قرار دارد، نوشته شده که این قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدین تجدید بنا شده است. امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانروای بیه پس بود که به عنوان اولین قدرت منطقه‌ای که از دستورات صفویان سرپیچی کرد، از وی یاد می شود. او به بازسازی قلعه رودخان پرداخت تا در آنجا دست به مقاومت بزند اما موفق نشد و پس از گریختن به سمت دربند، دستگیر و در تبریز اعدام شد.
منوچهر ستوده به نقل از افراد محلی، سرنوشت این کتیبه را این گونه بیان می کند:
مردی هندی سنگ کتیبه را از جایش کنده و پایین انداخته و دیگران، آن را شکسته اند و پاره های آن را به دره مقابل درب ورودی انداخته اند.
هدایت خان، حاکم فومن، نیز در سال ۱۱۷۵ هجری قمری، در زمان قیامش علیه کریم خان زند، تمام تلاش خود را در راستای تعمیر قلعه به کار گرفت و آن را به توپ های جنگی تجهیز نمود تا برای دفاع آماده شود.
در طول تاریخ این قلعه، گروه های مبارزاتی مختلفی را به خود دیده که از جمله ی آنها می توان به اسماعیلیان اشاره نمود و یا بر اساس برخی احتمالات آن را پایگاهی برای میرزا کوچک خان جنگلی به مدت سه سال دانست.
کشف قلعه رودخان توسط یک لهستانی
در سال ۱۸۳۰ ميلادي (حدود ۱۲۴۵ قمری)، یک محقق لهستاني الاصل به نام آلكساندر شودزكو خچكو به هنگام انجام تحقيقات در گيلان، برای نخستین بار قلعه رودخان را دید و در يادداشت هاي خود موقعيت آن را به ثبت رساند.
او درباره قلعه رودخان می نويسد:
دژي است بر بالاي كوهي در قسمت علياي رودخانه اي به همين نام، بام آن سنگي است و طرفين ورودي داراي دو برج دفاعي مستحكم است و بر كتيبه سردر ورودي آن حك شده است كه اين قلعه براي نخستين بار در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری براي سلطان حسام الدين اميردباج بن امير علاءالدين اسحق تجديد بنا شده است.
او در جایی دیگر درباره ی این قلعه چنین می گوید:
قلعه رودخان دژی است بر بالای کوهی در قسمت علیای رودخانه ای به همین نام، باروی آن از سنگ و آجر است و در طرفین در ورودی دو برج دفاعی مستحکم وجود دارد.
نگاهی به معماری قلعه رودخان
عظمت خاص این قلعه ناشی از انتخاب مکان مناسب، بهره گیری از مصالح مقاوم، به کارگیری شیوه های مختلف معماری و ایجاد اشکال هندسی متنوع است که در مجموع، هیبتی منحصربفرد را به آن بخشیده اند. کاربرد طاق های جناغی و انواع مختلف آن و استفاده از طرح های آجرکاری و سنگ چینی از دیگر وجوه قابل توجه قلعه رودخان است که دقت سازندگان را به تصویر می کشد.
قلعه رودخان مانند سایر قلعه های کوهستانی در بالاترین نقطه کوه واقع شده است. نمونه هایی دیگر از این قلعه ها در نقاط دیگر ایران نیز وجود دارند که از میان آنها می توان به قلعه بابک در کلیبر آذربایجان شرقی، قلعه ی حسن صباح در الموت قزوین، قلعه یزدگرد در ریجاب کرمانشاه و... اشاره نمود. این قلعه ها دو برج عظیم در دو طرف درب ورودی دارند و تعداد زیادی برج های کوچکتر با فواصل نامنظم، دور تا دور آنها را فرا گرفته است.
در اطراف دیوارهای قلعه های کوهستانی، شیب تندی وجود دارد تا حمله به قلعه را سخت یا ناممکن کند و جلوی نفوذ دشمن را بگیرد. بیشتر قلعه های کوهستانی به سبب فتح توسط افراد مختلف و عوامل طبیعی تا حدی از بین رفته اند اما در میان آنها قلعه رودخان یکی از سالم ترین هاست که همچنان زیبایی خاص خودش را دارد و در طول تاریخ، هیچ‌گاه مورد نفوذ و فتح دشمنان قرار نگرفته است.
محیط قلعه ۱۲۶۰متر می باشد و طول آن حدود ۵۰۰ متر و عرض آن در نقاط مختلف متفاوت است. این قلعه با فرم کلی نامنظم، مساحتی بالغ بر ۲۲۳۰۰ متر مربع را به خود اختصاص داده و ۴۰ برج و دیواری به طول ۱۵۰۰ متر نمای بیرونی آن را تشکیل می دهند. ارتفاع دیوارها از ۳ تا ۱۰ متر متغیر است و در نقاط حساس و نفوذ پذیر قلعه، دیوارها و برج ها با قطر و ارتفاع بیشتری ساخته شده اند. دور تا دور دیوارها و برج ها روزنه‌هایی شیب دار تعبیه شده تا برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی مورد استفاده قرار گیرند.
مصالح به کار رفته در ساخت قلعه رودخان
با توجه به سختی راه و دسترسی مشکل قلعه به دنیای خارج، در ساخت بنا از مصالح پیرامون استفاده شده است. میلیون ها قطعه سنگ در ابعاد مختلف از صخره های اطراف کنده شده تا در ساخت پی ها، دیوارها و تقریبا نیمی از ارتفاع برج ها و باروها و تاسیسات ساختمانی به کار رود. در همه جای قلعه به جز محل دروازه ی ورودی و نقاط حساس، سنگ ها به صورت تراش خورده استفاده شده و در بقیه ی نقاط سنگ لاشه به کار رفته است.
در طبقات بالایی برج ها و باروها و پوشش سقف ها و کف ها استفاده از آجر مشهود است و وجود آثار کوره آجر پزی و تکه های آجر در حدود ۳۰۰ متری قلعه و در محوطه ای وسیع و هموار و عاری از درخت نیز این موضوع را تایید می کند.
چوب یکی دیگر از مصالح به کار رفته در این قلعه است که در درب ها، پوشش داخلی سقف طبقات اول، برج ها و واحد های مسکونی و پنجره ها دیده می شود.
با توجه به رطوبت بالای هوا در این منطقه استفاده از ملات گچ، ساروج و آهک همراه با خاکستر بهترین گزینه به نظر می رسد و نشان از هوشمندی سازندگان دارد.
بخش های مختلف قلعه رودخان
قلعه رودخان به طور کلی از دو بخش تشکیل شده است:
ارگ یا شاه قلعه به عنوان محل زندگی حاکم و حرم سرای وی که در غرب قلعه و در دو طبقه بنا شده و جنس آن از آجر است.
قورخانه که به عنوان محل فعالیت های نظامی و زندگی سربازان کاربرد داشته است.
دو ارگ و شانزده قراول خانه ( پادگان) در قلعه قرار دارد و از آنجا که این بنا بر روی دو قله بنا شده است می توان سه بخش برای آن در نظر گرفت:
قسمت شرقی بر فراز تپه ۶۷۰ متری قرار دارد و یک دروازه، آن را از دیگر قسمت ها جدا کرده است.
۷ ساختمان اسکان سربازان، ۳ قراول خانه، یک سرویس بهداشتی و درب خروج اضطراری از جمله بناهای نیمه سالم این قسمت هستند و تنها پایگاه افسران ارشد مرمت شده و در وضعیت سالم قرار دارد.
قسمت میانی که محل قرارگیری دروازه ی اصلی است و در پایین ترین سطح قلعه قرار دارد.
این بخش مورد مرمت قرار گرفته و تقریبا همه ی بناهای موجد در آن در وضعیت سالم قرار دارند که به جز دروازه اصلی، ۵ محل اسکان سربازان و یک قراول خانه را شامل می شود.
قسمت غربی که روی شیب تند کوه احداث شده و قسمت هایی همچون دروازه ی ورودی، چشمه، حوض، آب انبار، سردخانه، حمام، آبریزگاه، شاه نشین و تعدادی واحدهای مسکونی و قراول خانه (پادگان) را در بر گرفته است.
در این بخش تنها یک بنای مرمت شده و سالم مشاهده می شود که یکی از آن ها محل های اسکان سربازان است. بناهای نیمه سالم در این قسمت عبارتند از: ۱۱ ساختمان اسکان سربازان که دورتا دور این قسمت قرار گرفته اند، آب انبار، ۲ سرویس بهداشتی، ۲ قراول خانه و شاه نشین و گذرگاه ورود به آن.
۱- وروردی قلعه
ورود به قلعه رودخان از طریق دروازه ی اصلی انجام می شود که در ضلع شمالی قرار دارد و به سبب قرارگیری شیب تند تپه و دو برج عظیم در دو طرف خود، کمتر در دسترس دشمنان قرار داشته است.
در
دو طرف دروازه ی ورودی، دو سکو به چشم می خورد که از جنس لاشه سنگ و به
ارتفاع یک و نیم متر ساخته شده اند تا به عنوان محلی برای استقرار محافظین
مورد استفاده قرار گیرند.
درب ورودی با قوس جناغی (منحنی دارای راس تیز) که ۲.۶ متر عرض و ۳.۵ متر
ارتفاع دارد ساخته شده است و افراد را به یک راهرو هدایت می کند. در دو طرف
راهرو، سکوهایی قرار دارد و به همین سبب می توان به آن نقش بارانداز (محلی
برای استراحت) را داد. پس از عبور از این راهرو محوطه ی قلعه نمایان می
شود و از آنجا با پشت سر گذاشتن چند پله سنگی می توان به سمت پشت بام بالای
دروازه رفت. این مسیر شما را به داخل برج های دروازه نیز می رساند.
در فاصله ی ۹۰ متری از دروازه اصلی، باریک ترین قسمت قلعه و محل تلاقی برج و باروهای شمالی و جنوبی قرار دارد و دروازه ی شرقی نیز در همان جا تعبیه شده است.
۲- برج ها
در دوسوی دروازه، برج های بزرگی قرار دارند که در قسمت پایینی توپر و در بالا توخالی هستند. این برج ها از بیرون به شکل استوانه به نظر می رسند اما در درون خود اتاق هایی هشت ضلعی دارند. در هر ضلع این اتاق های هشت ضلعی طاق نمایی به ضخامت ۱.۵ متر دیده می شود که به روزنه یا پنجره هایی برای نور و حفاظت از قلعه منتهی می گردند. اندازه ی قطر و شکل این برج ها کمی با هم متفاوت هستند اما نقشه ی داخلی آنها به یک صورت است.
همه ی برج های قلعه دارای سقف هستند و قادر بوده اند تا نگهبانان را از باد و باران و برف در امان نگه دارند. با ورود به برج ها متوجه وجود اجاق و دودکش در درون آنها می شوید که به منظور گرم شدن نگهبانان در سرمای زمستان تعبیه شده بودند.
طاق سقف ها دارای دورچین آجری می باشد و همگی آنها بدون تیر و با آجر ساخته شده و بر روی آنها گچکاری شده است. تعدادی از برج ها دو طبقه دارند که برخی از آنها در گذشته دارای سقف چوبی بوده اند.
۳- شاه نشین
مهم ترین بنای قلعه در قسمت غربی، شاه نشین است که محل استقرار حکمران بوده و در فاصله ۲۰۰ متری از دروازه ی ورودی و بر بلندترین نقطه ی قلعه در ارتفاع ۷۷۸ متری از سطح دریا واقع شده است.
این بنا از نظر شکل و ابعاد متفاوت از سایر سازه های قلعه به نظر می رسد و دو بخش تحتانی و فوقانی و یک تراس، قسمت های مختلف آن را تشکیل می دهند. تراس این بنا محل خوبی برای نشستن و تماشای قلعه به شمار می رود و در آن می شود از مناظر اطراف نیز لذت برد.
امروزه بقایای زیادی از این بنا به چشم نمی خورد اما بر اساس مطالعات در طبقه ی همکف آن دو اتاق و یک ایوان وجود داشته و ایوان مرکزی با راه پله ای به طبقه ی فوقانی راه می یافته است. اتاق فوقانی از درون به شکل یک هشت ضلعی بوده و از خارج به صورت نیم استوانه به نظر می رسیده است.
۴- پایگاه نظامی در بخش شرقی
بخش شرقی به عنوان پایگاه نظامی قلعه به شمار می رود و دروازه ی ورودی و یک خروج اضطراری یا دزد در، زندان، حمام، آبریزگاه، محل اسکان افسران ارشد و تعدادی واحد مسکونی و قراول خانه را در خود جای داده است. قراول خانه ها دو طبقه هستند و نورگیرها و روزنه های متعدد آنها امکان تسلط بر محیط پیرامون را فراهم می کنند. در این قلعه نیز مانند هر قلعه ی دیگری، درب خروج اضطراری تعبیه شده است که در ضلع جنوب شرقی آن قرار دارد. در انتهای شمال شرقی قلعه نیز یک ساختمان دو طبقه ی زیبا دیده می شود که بسیار دل انگیز به نظر می رسد.
وجود یک دروازه بزرگ، قراول خانه های متعدد، تاسیسات معماری و خروج اضطراری در این بخش نشان می دهد که بخش شرقی اهمیت ویژه ای در گذشته داشته و احتمالا محل نگهداری تسلیحات، مواد غذایی و مصالح ساختمانی بوده است.
۵- غار نگهبانان
قلعه رودخان از قسمت جنوب به کوهی منتهی می شود که غاری را در خود دارد و به گفته ی افراد محلی، در زمان های گذشته به عنوان محل نگهبانی سربازها استفاده می شده است تا در صورت وقوع حمله بتوانند با علامت های مخصوص، ساکنان قلعه را آگاه سازند. دهانه ی این غار ۳ متر و ارتفاع آن ۴ متر ایت و عمقی برابر ۱۵ متر دارد.
متاسفانه تصویری از این بخش در دست نیست
۶- آب انبار
آب انباری در میان قلعه و در گودترین محل آن قرار دارد که در قديم آب مورد نياز قلعه به وسيله تنبوشه‌ها (لوله های سفالی) از ييلا‌ق زردخوني واقع در ارتفاعات غربي به حوض وسط آن هدايت مي‌شده است. این آب انبار در بخش غربی و در ارتفاع ۶۸۷ متر از سطح دریا قرار دارد و مساحت تقریبی آن ۱۳۰ متر مربع می باشد. به دلیل اهمیت حفاظت از آب انبار و نقش حیاتی آن در قلعه، دو ردیف برج دیده بانی در بالای بام و در دو طبقه احداث شده تا نگهبانان بتوانند به آن تسلط داشته باشند.
پس از زلزله سال ۱۳۶۹ گیلان دیگر آبی به این آب انبار نیامد اما در سال های بعد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گیلان نسبت به احیای آن اقدام نمود. امروزه آب مورد نياز برای قلعه و بازدیدکنندگان را از همان مكان و مسير با لوله‌هاي پلا‌ستيكي به قلعه انتقال می دهند و در یک آب انبار جديدالا‌حداث ذخیره می کنند.
خوشگذرانی در قلعه رودخان
همانگونه که گفتیم قلعه رودخان تنها یک بنای تاریخی نیست و طبیعت اطراف، جلوه ای دیگر به آن داده است. به سبب این موقعیت ممتاز در این سفر می توانید از انجام فعالیت های زیر لذت ببرید:
۱- گشت و گذار و عکاسی
پیمایش مسیر رسیدن به قلعه از میان درختان سر به فلک کشیده می گذرد و به شما این فرصت را می دهد تا علاوه بر تصاویر قلعه، عکس هایی از زبیعت اطراف آن را نیز به یادگار ببرید.
۲- رستوران های محلی
قبل از آنکه پله های مسیر آغاز شوند، به رستوران های متنوعی برخورد می کنید که هر کدامشان می توانند با غذاهای محلی میزبان شما باشند و خاطره ای خوش را برایتان رقم بزنند.
۳- آتلیه با لباس های سنتی
در کنار رستورانها می توانید از آتلیه عکاسی هم استفاده کنید و با پوشیدن لباس های سنتی تصاویری خاص را از خود ثبت نمایید.
۴- خرید صنایع دستی و محصولات محلی
زنان روستاهای اطراف زیباترین دست بافته های خود را برای شما آماده ساخته اند که پیش از آغاز مسیر پله ها می توانید آنها را ببینید و بخرید. در طول مسیر رسیدن به قلعه بوی نان و سایر محصولات محلی به مشام می رسد که می توانند خستگی را از جانتان به در کنند.
امکانات رفاهی و گردشگری
در مسیر رسیدن به قلعه رودخان و پیش از رسیدن به پله ها، کف زمین شن ریزی شده و امکاناتی همچون رستوران، فروشگاه صنایع دستی، سرویس بهداشتی و نمازخانه در آن وجود دارد.
در محوطه ی قلعه نیز مکانی برای دسترسی به آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و نمازخانه تعبیه شده است تا بازدیدکنندگان بتوانند از آنها استفاده نمایند.
ویژگی های دفاعی قلعه رود خان
علاوه بر نکاتی که تا به اینجا به آنها اشاره کردیم، به دو دلیل می توان این مکان را مناسب ترین جا برای احداث یک قلعه تدافعی دانست:
دلیل اول جریان رودخانه در کنار قلعه است که دکتر منوچهر ستوده در جلد یک کتاب "از آستارا تا استرآباد" درباره ی آن چنین می نویسد:
ارتفاع قلعه از شهر رشت ۶۸۰ متر است، در جهت شمالی قلعه، رودخانه ای به نام قلعه رودخان وجود دارد که با اندک باران، آب آن دو برابر می شود؛ به طوری که آب نسبتاً زیاد این رودخانه در گذشته مانع حرکت سربازانی بوده که به طرف این قلعه می رفته اند.
دلیل دوم جنگل های انبوه قدیمی هستند که با درختان کهن و سر به فلک کشیده مانعی برای دشمنان به حساب می آمدند و به همین خاطر این دژ کمتر از سایر همتایان خود مورد حمله متجاوزین قرار گرفته است.
دلیل نام گذاری
به سبب قرارگیری این قلعه در کنار رودخانه نام های باستانی دژ رودگان یا روگان را به آن اختصاص داده اند که در گذر زمان به قلعه رودخان تغییر یافته است. کلمه رودخان مخفف رودخانه است و قلعه رودخان به معنای قلعه ای است که در نزدیکی رودخانه قرار دارد. این قلعه در زبان تالشی قله رخون نامیده می شود که تغییر یافته ی قلعه رودخان می باشد. علاوه بر این نام ها، در دوران هایِ تاریخی مختلف اسامی دیگری همچون هزارپله، حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز به آن اطلاق شده است.
عنوان قلعه حسامی به حسام الدین دباج اسحقی و مرمت و تجدید بنای قلعه توسط وی اشاره دارد. عنوان هزار پله نیز بر اساس تعداد پله های منتهی به قلعه به آن اختصاص داده شده است. در طی کاوش های باستان شناسی نیز تعداد ۹۳۵ پله در امتداد دیوارها و برج ها از زیر خاک بیرون کشیده شد که این باور را تایید می کند. نام سگسال نیز از دو بخش سگ و سال تشکیل شده که احتمالا اشاره به این دارد که قلعه در سال سگ ساخته شده است.
کاوش ها و پژوهش ها در قلعه رودخان
طی سال های ۱۳۷۹، ۱۳۸۲و ۱۳۸۳ کارهای پژوهشی بسیار مهمی در داخل بنای قلعه صورت گرفت. در این پژوهش ها مسیری برای کاوش باز گردید تا نکات تازه ای در مورد سال ساخت بنا کشف شود.
در جریان این کاوش ها کشفیاتی به دست آمد که عبارتند از:
سفال های دست ساز و چرخ ساز در دونوع لعابدار و بدون لعاب که قدمت آنها احتمالا به دوره صفویه می رسد.
چندین نوع کاشی شامل کاشی های مثلثی با لعاب یک دست قهوه ای سوخته، کاشی های شش گوش بزرگ به رنگ فیروزه ای، کاشی های تزئینی با لعاب آبی و نقش گل های سفید شاه عباسی که متعلق به دوره صفویه می باشد.
نگاهی به ویژگی های زمین شناسی منطقه
در تقسیم بندی زمین شناسی، به محل واقع شدن این قلعه، مجموعه گشت می گویند و طبق بررسی‌های اشتوکلین (زمین‌شناس سوئیسی و چهره‌ای ماندگار در زمین‌شناسی ایران) دو فاز دگرگونی را شامل می شود. اولی مربوط به پرکامبرین-پالئوزوئیک است که شدت دگرگونی آن بالاست و دیگری مربوط به زمان مزوزوئیک است که با شدت دگرگونی پایین مطلق همراه بوده است.
در این قسمت احتمال وجود ذخایر آهن بسیار بالاست و شواهدی مبتنی بر فعالیت معدن کاری باستانی در این منطقه نیز به دست آمده است که از جمله ی آنها می توان به پس مانده‌های ذوب، اشاره نمود.
بهترین فصل سفر
بهترین زمان برای بازدید از قلعه رودخان، بهار و تابستان است که طبیعت بسیار زیبا به نظر می رسد.
بهار و تابستان: سرسبزی درختان در این دو فصل جلوه ی خاصی به مسیر رسیدن به قلعه و خود آن می دهد.
پاییز: برگ های رنگارنگ تمام مسیر را می پوشانند و خالی شدن درختان باعث می شود تا افق دید بهتری داشته باشید اما در صورت باراش باران باید مسیر فوق العاده لیزی را بپیمایید.
زمستان: درست است که زمستان هم زیبایی خاص خودش را دارد اما خطرناک و لغزنده بودن مسیر باعث می شود تا کمتر کسی به قلعه رودخان برود. با کاهش دما و سرمای هوا بسیاری از دکه ها ی غذای محلی نیز دیگر خدماتی را ارائه نمی کنند.
کجا بمونیم؟
در سفر به قلعه رودخان گزینه های زیادی برای اقامت پیش روی شما قرار دارند. می توانید از هتل ها و مهمانسراهای شهرهای اطراف استفاده کنید و یا در یکی از ویلاها یا خانه های محلی اقامت نمایید. کمپینگ در طبیعت نیز یکی دیگر از گزینه های شماست که پیشنهاد می کنیم برای آشنایی با آن مطالب زیر را مطالعه نمایید:
ملزومات سفر
در این سفر کفش شما نقشی حیاطی را بازی می کند پس مناسب ترین و راحت ترین نوع آن را انتخاب کنید تا قدرت پیمودن ۱۰۰۰ پله را داشته باشید.
از پای کوه تا قلعه حدود ۲ ساعت پله نوردی در پیش دارید و برای بازدید از قسمت های مختلف قلعه حدود یک تا دو ساعت زمان لازم است پس مایحتاج خود اعم از آب و غذا یا میان وعده را در یک کوله سبک قرار هید و با خود ببرید.
اگر باتوم دارید حتما با خودتان ببرید تا از فشار بر روی زانوهایتان بکاهید؛ البته در ابتدای مسیر می توانید چوب دستی هایی را که توسط محلی ها تهیه شده اند را نیز بخرید که قیمت نسبتا پایینی دارند.
راه دسترسی و اطلاعات بازدید
آدرس
استان گیلان، ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن
راه دسترسی
برای رسیدن به قلعه رودخان، به شهر فومن بروید و از آنجا مسیر خود را به سمت جاده قلعه رودخان ادامه دهید. پس از عبور از روستاهای گشت، کرد محله، گشت رودخان، سیاه کش، گوراب پس، ملسکام، سعیدآباد (سید آباد) به روستای قلعه رودخان می رسید. دراین منطقه راه را ادامه دهید تا پس از عبور از حیدرآلات به محل پارک ماشین برسید. در این مکان از ماشین پیاده شده و پس از عبور از کنار مغازه های متعدد در مسیر شن ریزی شده به پای کوه برسید. از اینجا پس از طی مسیر ۱.۵ کیلومتری و پیمودن حدود ۱۰۰۰ پله، ورودی قلعه رودخان را خواهید دید.
فاصله از مرکز استان و شهرهای اطراف
رشت: ۴۹ کیلومتر
شفت: ۲۰ کیلومتر
فومن: ۲۵ کیلومتر
ماسوله: ۶۰ کیلومتر
زمان بازدید
همه روزه از ۸.۰۰ تا ۱۹.۰۰ در نیمه اول سال و ۸.۰۰ تا ۱۶.۰۰ در نیمه دوم سال
موقعیت قلعه رودخان بر روی نقشه
دیدنی های اطراف
گیلان سرزمینی پر از جاذبه های متفاوت و زیباست که می توانید در این سفر از دیدن آنها نیز لذت ببرید:
روستای ماسوله
آبشار دودوزن | برای آشنایی با این جاذبه مطلب آبشار دودوزن گیلان | سقوط شکوهمند آب را مطالعه نمایید.
روستای امامزاده ابراهیم | برای آشنایی با این جاذبه مطلب روستای امام زاده ابراهیم | ییلاق تماشایی گیلان را مطالعه نمایید.
ساحل و جنگل گیسوم |برای آشنایی با این جاذبه مطلب پارک جنگلی گیسوم | گذر از دالان زیبایی را مطالعه نمایید.
تصویری از روستای ماسوله
رطوبت بیش از حد و رویش گیاهان بر دیواره ی این قلعه بسیاری از قسمت های آن را در معرض نابودی قرار داده است و تلاش کمی در رابطه با حفظ و نگهداری آن صورت می گیرد. این اثر با ارزش نیازمند توجه بیشتری است تا بتواند گردشگر بیشتری را به خود جذب نماید.
سختی انتقال مصالح، نداشتن برق در منطقه، هزینه‌های سرسام آور انتقال برق از جمله مشکلات مرمت این بنا است که سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان با آنها دست و پنجه نرم می کنندو نیاز است که فکری به حال آنها شود.
طبیعت را با زباله هایتان آزار ندهید و در حفظ آن کوشا باشید.
نوشتن یادگاری بر تن این جاذبه تنها آن را به نابودی نزدیک تر می کند و فایده ی دیگری ندارد پس این کار را انجام ندهید.
در برنامه ریزی برای این سفر حتما توان همسفرانتان را بسنجید افراد دارای ناتوانی به خصوص مشکلات زانو در پیمایش مسیر این قلعه با مشکلات جدی مواجه می شوند.
ارسال نظر